Διαβήτης και Πρόληψη

Ο διαβήτης είναι μια διαταραχή στην οποία το σώμα αντιμετωπίζει δυσκολία στον έλεγχο των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Η γλυκόζη, είναι το προϊόν του μεταβολισμού των υδατανθράκων της τροφής και χρησιμοποιείται από όλα τα κύτταρα του σώματος για την παραγωγή ενέργειας. Φυσιολογικά, η ορμόνη ινσουλίνη παράγεται από το πάγκρεας, ρυθμίζει τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα και βοηθάει τα κύτταρα να μετατρέψουν τη γλυκόζη σε ενέργεια. Η έλλειψη της έχει ως αποτέλεσμα να «ανοίγει τις πόρτες» των κυττάρων επιτρέποντας την είσοδο της γλυκόζης στο αίμα ενώ ταυτόχρονα τα κύτταρα δεν έχουν αρκετή ενέργεια. Με την πάροδο των χρόνων τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης προκαλούν βλάβες στο σώμα. Οι αιτίες είναι περίπλοκες, αλλά η αύξηση αυτή συμβαίνει εν μέρει λόγω της παχυσαρκίας και της έλλειψης φυσικής δραστηριότητας.

Όλοι οι τύπου διαβήτη μπορούν να οδηγήσουν σε επιπλοκές και να αυξήσουν τον κίνδυνο πρόωρου θανάτου. Υπάρχουν 3 τύποι διαβήτη, ο διαβήτης τύπου 1 (ΣΔτ1), ο διαβήτης τύπου 2 (ΣΔτ2), και ο διαβήτης κυήσεως (ΣΔΚ). Ο τύπος 1 χαρακτηρίζεται από την απουσία παραγωγής ινσουλίνης, ενώ ο τύπος 2 από την ανεπαρκή χρήση της ινσουλίνης από το σώμα. Παρόλο που ο διαβήτης τύπου 2 είναι δυνητικά αποφεύξιμος, οι αιτίες για τον διαβήτη τύπου 1 παραμένουν άγνωστες και δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης. Ο διαβήτης κύησης χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία σε επίπεδα που είναι κάτω από αυτά που χρειάζονται για τη διάγνωση με διαβήτη, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης.

Διαβήτης τύπου 1, είναι μια ασθένεια που συνήθως εμφανίζεται σε παιδική ή εφηβική ηλικία και έχει αυτοάνοση αιτιολογία, δηλαδή το ίδιο το ανοσοποιητικό σύστημα καταστρέφει τα κύτταρα που παράγουν την ινσουλίνη στο πάγκρεας (β-κύτταρα). Οι πιθανότητες εμφάνισης Διαβήτη τύπου 1 επηρεάζονται τόσο από γενετικούς όσο και από περιβαλλοντικούς παράγοντες ενώ αυξάνονται λόγω κληρονομικότητας. Η εξέλιξή του είναι συνήθως σταδιακή και δεν εκδηλώνει συμπτώματα. Η ανοσολογική αντίδραση μπορεί να εκδηλωθεί αυτόματα ή να συμβεί μετά από κάποια εξωγενή αιτία όπως κάποια μόλυνση ή ίωση. Σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 1, η γλυκόζη δε μεταβιβάζεται στα κύτταρα, καθώς δεν υπάρχει διαθέσιμη ινσουλίνη. Όταν η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα αντί να μεταβιβάζεται στα κύτταρα, τα κύτταρα του σώματος δε διαθέτουν τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά κι έτσι άλλα συστήματα του οργανισμού οφείλουν να παράσχουν ενέργεια προκειμένου να πραγματοποιηθούν σημαντικές σωματικές λειτουργίες. Κατά συνέπεια, υπάρχει μεγάλη ποσότητα γλυκόζης στο αίμα, κάτι που μπορεί να προκαλέσει :

• Αφυδάτωση
  Σε μια προσπάθεια να απαλλαγεί το σώμα από την περιττή γλυκόζη, το αποτέλεσμα είναι η συχνή ενούρηση. Όταν τα νεφρά χάνουν γλυκόζη λόγω της ενούρησης, χάνεται παράλληλα και μεγάλη ποσότητα νερού, οδηγώντας σε αφυδάτωση.
• Απώλεια βάρους
  Η απώλεια της γλυκόζης που βρίσκεται στα ούρα σημαίνει και απώλεια των θερμίδων που παρέχουν ενέργεια. Έτσι, πολλά άτομα με διαβήτη χάνουν βάρους. Η αφυδάτωση επίσης συμβάλλει στην απώλεια βάρους.
• Διαβητική κετοξέωση
  Χωρίς την ινσουλίνη και λόγω της έλλειψης ενέργειας των κυττάρων, το σώμα διασπά τα λιποκύτταρα. Προϊόντα αυτής της διάσπασης του λίπους είναι οι οργανικές ενώσεις που ονομάζονται κετόνες, οι οποίες χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ενέργειας. Τα επίπεδα αυτών των ουσιών συσσωρεύονται σταδιακά στο αίμα, προκαλώντας αυξημένη οξύτητα. Το συκώτι συνεχίζει να απελευθερώνει τη γλυκόζη που αποθηκεύει προκειμένου να βοηθήσει τη διαδικασία. Καθώς το σώμα αδυνατεί να αξιοποιήσει τη γλυκόζη χωρίς την παρουσία ινσουλίνης, ακόμη περισσότερη γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα. Ο συνδυασμός της υψηλής περιεκτικότητας γλυκόζης, της αφυδάτωσης και των συσσωρευμένων οξέων ονομάζεται κετοξέωση και μπορεί να αποδειχθεί εξαιρετικά επικίνδυνη για την υγεία αν δεν δοθεί άμεσα θεραπεία.
• Βλάβες στο σώμα
  Με την πάροδο του χρόνου, τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίμα μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο νευρικό σύστημα και τα μικροσκοπικά αιμοφόρα αγγεία των ματιών, των νεφρών και της καρδιάς και προδιαθέτουν ένα άτομο για αθηροσκλήρωση των αρτηριών, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε έμφραγμα ή εγκεφαλικό επεισόδιο.

Συμπτώματα:

• Έντονη δίψα
• Αυξημένη όρεξη
• Ξηρότητα στο στόμα
• Ναυτία και περιστασιακά εμετό
• Πόνους στην κοιλιά
• Συχνή ενούρηση
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Κόπωση και αδυναμία
• Θολή όραση
• Βαριά αναπνοή
• Συχνές λοιμώξεις του δέρματος, του ουροποιητικού ή των γεννητικών οργάνων

Τα πιο ανησυχητικά από αυτά είναι:

• Ρίγος και σύγχυση
• Ταχύπνοια
• Δυσάρεστη αναπνοή
• Κοιλιακός πόνος
• Απώλεια των αισθήσεων (σπάνια)

Διαβήτης τύπου 2, είναι μια χρόνια νόσος που εμφανίζεται, όταν το πάγκρεας δεν παράγει την απαιτούμενη ποσότητα ινσουλίνης ή όταν τα κύτταρα σταματούν να αντιδρούν στην ινσουλίνη. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα και συνδέεται με την παχυσαρκία.

Ο Διαβήτης τύπου 2 αφορά στο 90-95% του συνόλου του Διαβητικού πληθυσμού παγκοσμίως και αναφέρεται συχνά ως «Διαβήτης των ενηλίκων», γιατί αφορά σε άτομα με αντίσταση στην ινσουλίνη αλλά και με μια σχετική ανεπάρκειά της. Επειδή λοιπόν, στους ανθρώπους αυτούς η ινσουλίνη δε λείπει εντελώς, απλώς δεν είναι τόση όση χρειάζονται, αρκετοί από αυτούς μπορεί να μην χρειαστούν ποτέ ινσουλινοθεραπεία και άλλοι να καθυστερήσουν πολύ. Πολλοί ασθενείς με Διαβήτη τύπου 2 έχουν συνυπάρχουσες ασθένειες, όπως καρδιακή νόσο και υπέρταση ή δυσλιπιδαιμία (μη φυσιολογικούς τύπους ή επίπεδα λιπιδίων, όπως υψηλά τριγλυκερίδια, χαμηλή HDL χοληστερόλη και αυξημένη LDL χοληστερόλη).

Ο διαβήτης τύπου 2 εκδηλώνεται με με υπερβολική δίψα και ανεξήγητη κούραση. Τα συμπτώματα δε διαφέρουν από αυτά του Διαβήτη τύπου 1 αλλά δεν είναι τόσο οξεία, με αποτέλεσμα η διάγνωση να επέρχεται αρκετά αργότερα από την εμφάνισή τους. Τα πιο ανησυχητικά από αυτά είναι:

• Τομές και μώλωπες που αργούν να επουλωθούν
• Αιμωδίες (μούδιασμα) στα χέρια ή στα πόδια
• Θαμπή όραση
• Κόπωση
• Ξηρότητα και κνησμός δέρματος (φαγούρα)
• Υποτροπιάζουσες ή συχνές λοιμώξεις, όπως λοιμώξεις του δέρματος, των ούλων και της ουροδόχου κύστης
• Ευερεθιστότητα
• Αυξημένη δίψα, πείνα και διούρηση

Η κατάσταση αυτή θέτει σε κίνδυνο τα αιμοφόρα αγγεία και τα ζωτικά όργανα των ασθενών. Χωρίς την κατάλληλη θεραπεία, ο διαβήτης μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρδιακών παθήσεων, εγκεφαλικών επεισοδίων, νεφρικής νόσου και σεξουαλικής δυσλειτουργίας.

• Καρδιακές παθήσεις
  Οι διαβητικοί έχουν έως και πενταπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν καρδιακές παθήσεις ή να υποστούν εγκεφαλικό επεισόδιο. Ο παρατεταμένα ανεπαρκής έλεγχος των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα αυξάνει τον κίνδυνο αθηροσκλήρωσης, κατά την οποία επικάθονται λιπίδια στα τοιχώματα των μεγάλου και μέσου μεγέθους αρτηριών. Τα λιπίδια αυτά (κυρίως η «κακή» LDL χοληστερόλη) που κυκλοφορούν στο αίμα, με την πάροδο του χρόνου αρχίζουν να διαβρώνουν τα τοιχώματα των αρτηριών, να δημιουργούν αθηρωματικές πλάκες και σταδιακά οι αρτηρίες να χάνουν την ελαστικότητά τους και να μειώνεται η διάμετρός τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε κακή παροχή αίματος στην καρδιά, προκαλώντας στηθάγχη και αυξάνοντας τον κίνδυνο καρδιακής προσβολής και εγκεφαλικού.
• Βλάβες των νεύρων
  Η υπερβολική γλυκόζη στο αίμα μπορεί να τραυματίσει τα αιμοφόρα αγγεία στα νεύρα. Αυτός είναι ο λόγος που προκαλείται μυρμήγκιασμα και μούδιασμα στα χέρια και τα πόδια των ασθενών. Όταν ο διαβήτης επηρεάζει τα νεύρα στο πεπτικό σύστημα, τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ναυτία, εμετούς, διάρροια και δυσκοιλιότητα.
• Νεφρική νόσος
  Περίπου το 40% των ασθενών με διαβήτη εκδηλώνουν νεφρική νόσο. Ο διαβήτης αποτελεί ενδοκρινολογική διαταραχή, κατά την οποία οι ιστοί δεν είναι σε θέση να απορροφήσουν και να χρησιμοποιήσουν τη γλυκόζη (σάκχαρο) για ενέργεια. Έτσι, η γλυκόζη συσσωρεύεται στο αίμα, προκαλεί βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία (μικρά και μεγάλα) και στους ιστούς σε ολόκληρο το σώμα και οδηγεί σε πλήθος επιπλοκών, όπως τύφλωση, γάγγραινα και νεφρική ανεπάρκεια που χρειάζεται αιμοκάθαρση. Οι επιπλοκές που επιβαρύνουν τους νεφρούς, συνήθως εμφανίζονται μετά από τα πρώτα 10-15 χρόνια του διαβήτη. Γι΄ αυτό, ακόμη και αυτοί που γνωρίζουν ότι πάσχουν από διαβήτη, συνήθως παραβλέπουν τον κίνδυνο και δεν τον αντιμετωπίζουν έγκαιρα. Όμως, η βλάβη των νεφρών, όπως και οι άλλες επιπλοκές, προχωράει αργά και σταθερά. Οι παράγοντες που οδηγούν στην εμφάνιση νεφρικής προσβολής είναι η ανεπαρκής ρύθμιση του σακχάρου, με επίπεδα γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, το κάπνισμα, η παχυσαρκία και η γενετική προδιάθεση.
• Διαβητικό πόδι
  Με τον όρο αυτό περιγράφονται οι βλάβες που μπορεί να δημιουργηθούν στο πόδι ενός πάσχοντα από διαβήτη ως αποτέλεσμα περιφερικής νευροπάθειας ή και περιφερικής αρτηριοπάθειας, σε συνδυασμό με κάποιο τραυματισμό του ποδιού που δεν έγινε αντιληπτός. Ο ασθενής με περιφερική νευροπάθεια μπορεί να μην αισθάνεται τα επώδυνα ερεθίσματα. Έτσι, κάποιος επαναλαμβανόμενος μικροτραυματισμός, πχ. από ένα στενό παπούτσι, μπορεί να δημιουργήσει πολύ μεγάλη και βαθιά πληγή (έλκος). Μια τέτοια πληγή, ειδικά σε ασθενείς που έχουν και κακή κυκλοφορία λόγω αρτηριοπάθειας, μπορεί να επιμένει για πολλούς μήνες, να μολυνθεί ή και να προκαλέσει οστεομυελίτιδα (λοίμωξη στο οστό που βρίσκεται από κάτω). Για τη θεραπεία των ελκών αυτών απαιτείται πρώτα απ’ όλα «αποφόρτιση» (ουσιαστικά να μην πιέζεται η περιοχή καθόλου), τακτική τοπική περιποίηση, τακτικός χειρουργικός καθαρισμός από τον ειδικό και κατά περίπτωση, χρήση αντιβιοτικών. Δυστυχώς, η κατάληξη δεν είναι πάντα καλή και ο ακρωτηριασμός δεν μπορεί πάντοτε να αποφευχθεί.
• Σεξουαλική δυσλειτουργία
  Τα άτομα με διαβήτη είναι πιθανό να παρουσιάσουν στυτική δυσλειτουργία. Συνήθως αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή, αλλά οι ασθενείς που καπνίζουν και έχουν αναπτύξει ήδη βλάβες στα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Οι γυναίκες με διαβήτη μπορεί να βιώσουν μειωμένη σεξουαλική επιθυμία, λιγότερη ευχαρίστηση από τη συνουσία, κολπική ξηρότητα, απουσία οργασμού και πόνο στο σεξ.

Διαβήτης κυήσεως, Ο διαβήτης κύησης είναι ένας διακριτός τύπος διαβήτη, ο οποίος εμφανίζεται μόνο κατά τη διάρκεια της κύησης. Οφείλεται στην αυξανόμενη έκκριση ορμονών από τον πλακούντα, που εμποδίζουν την ινσουλίνη να μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα, με αποτέλεσμα να συσσωρεύεται όλο και περισσότερη γλυκόζη στο αίμα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα επίπεδα του σακχάρου του αίματος μπορούν να ρυθμιστούν με προσεκτική διατροφή και άσκηση. Ωστόσο, κάποιες γυναίκες θα χρειαστούν πιο εντατική θεραπεία με ινσουλίνη. Συνήθως, ο διαβήτης κύηση υποχωρεί με το τέλος της κύησης, όμως, αυτό δεν σημαίνει οτι αποχαιρέτησαν για πάντα τον διαβήτη. Οι ίδιες και τα παιδιά τους έχουν αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσουν διαβήτη τύπου 2 στο μέλλον.

Οι παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση του σακχαρώδους διαβήτη είναι:

• Οικογενειακό ιστορικό
• Παχυσαρκία
• Η ηλικία της μητέρας
• Καθιστική ζωή
• Σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

Όταν μια έγκυος γυναίκα διαγνωστεί με διαβήτη κύησης, τόσο η ίδια όσο και το έμβρυο είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση διαφόρων επιπλοκών. Αρχικά, αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης άλλων επιπλοκών της κύησης, όπως η προεκλαμψία, αλλά και η πιθανότητα πρόωρου τοκετού.

Εάν έχετε αναπτύξει έλκος, ακολουθήστε τις οδηγίες του παρόχου υγειονομικής περίθαλψης για τη θεραπεία του. Ακολουθήστε αυστηρά τις οδηγίες για το πώς να φροντίζετε τα πόδια σας για να αποτρέψετε το σχηματισμό νέων ελκών στο μέλλον.

Εκτός από τον ιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης θα μπορούσατε να ζητήσετε τη συμβουλή ενός ενδοκρινολόγου, με ειδική εκπαίδευση στην θεραπεία του διαβήτη και άλλων ορμονικών διαταραχών ή ενός διαιτολόγου.